Японы судлаачид Номхон далайн ёроолоос Хятадынхаас 30 дахин өндөр агууламжтай ховор металлын орд илрүүлснийг "Ройтерс" мэдээллээ. Далайн ёроолд 5800 метрийн гүнээс олдсон энэхүү нөөцөд өндөр агууламж бүхий ашигт малтмалууд олдоод байна. Үүнд өндөр технологийн үйлдвэрлэлд ашиглах эрдсүүд багтаж байгаа юм.
Баруун Австралийн "Newera Resources" компани "Шанаган" төслийн үйл ажиллагааг өргөжүүлж, шинэ талбайд өрөмдлөг хийхээр зэхсэн тухай "Proactive Investors" мэдээллээ. Өмнөх өрөмдлөгийн хөтөлбөрийн үр дүнд газрын гадаргаас төдийлэн гүн биш газарт өндөр илчлэгтэй хар нүүрсний орд бий нь батлагдсан аж. Түүнчлэн "Newera Resources" компанийн хайгуул хийх зөвшөөрөлтэй талбайн ойролцоо коксжих нүүрсний нөөц илэрсэн тухай мэдээлэл бий. Тиймээс шинэ талбайн өрөмдлөгийн дүнд нэлээд олз илрүүлнэ хэмээн тус компанийнхан найдаж буй бололтой. "Шанаган" төслөөс "Newera Resources" 66-111 сая тонн нүүрсний нөөц илрүүлэх зорилготой аж. Гурав дахь удаагийн энэхүү өрөмдлөгийн явцад зургаан газарт 600 метр гүн өрөмдөх гэнэ. Дараа нь тэд JORC стандартаар нөөцийг нь үнэлэх юм байна.
Усны хэрэглээний 20 гаруй хувийг дангаараа эзэлдэг олборлох үйлдвэрлэл жилд 65.9 сая шоо метр ус хэрэглэдэг. Үүнийхээтөлбөрт тухайнүед мөрдөгдөж байсан тарифаар нэг шоо метрт 150 төгрөг буюу есөн тэрбум гаруй төгрөг төлсөн гэдэг. Харамсалтай нь хэрэглэсэн усыг ягштал хянах боломж манай төрийн болон төрийн бус байгууллагуудад байдаггүйгээс төлбөрөө хэд дахин бага төлдөг нь нууц биш. Дорнод аймгийн малчин өвгөн нэр бүхий компаниуд тоолууртай худагнаасаа биш хажууд нь гаргасан "хулгайн худаг"-ны усаар өдөр тутмын олборлолтынхоо хэрэгцээг хангадаг хэмээн ярьж байсан. Иймэрхүү хулгайг захын малчин хэлнэ. Өнгөрсөн жил хүртэл уул уурхайн компаниуд нэг литр усны төлбөртөө 15-хан мөнгө төлдөг байсан. Гэтэл үүнийгээ дахин хэмнэхийн тулд хулгайн замаар усны үнэ цэнийг ийнхүү бууруулдаг байв. Харин одоо Усны тухай хууль шинэчлэгдэж, Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хуулиар уул уурхайн үйлдвэрлалд ашигласан усны шоо метр тутам экологи, эдийн засгийн үнэлгээг хувиар тооцож төлбөр төлөхөөр боллоо. Үүгээр гадаргын усанд 10-50 хувь, газрын доорх усанд 15-70 хүртэлх хувийн төлбөр төлөх юм. Хууль өнгөрсөн жилийн зунаас хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд тайлан нь гараагүй байна.Дэлхийн мэдээгээр усны үнэ өнгөрсөн таван жилийн дотор АНУ-д 27, Австралнд 45, Өмнөд Африкт 50 хувиар нэмэгдсэн бол Канадад 58 хувиар өсчээ. Үнийн дүнгээр нь тооцвол нэг шоо метр усны дундаж өртөг БНХАУ-д 48 цент, АНУ-д 66 цент, Дани. Германд 2.25 ам.долларын үнэтэн байна. Харин манайхтай хөгжлийн түвшингээрээ ойролцооКазахстанднэг шоо метр усыг 320 төгрөгөөр үнэлжээ.
Д.Нацагдоржийн шүлэглэсэнчлэн Монгол орон хөрсөн доороо эрдэнээр баян. Ихийн их энэ баялгийн нэлээд хэсгийг улсын төсвөөр хайгуул хийж нөөцийг нь тогтоожээ. Аль социализмын үед. Хэмжээ дамжааг нь тогтоогоод, авч ашиглахад бэлэн болгосон энэ их баялаг харин өнөөдөр хэнийх вэ гэдэг нь бүрэн тодорхойгүй. 2006 онд баталсан Ашигт малтмалын тухай хуулинд энэ асуудлыг зохицуулсан гурван төрлийн заалт бий. “Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийгдсэн ордын тухайд дахин хайгуулын лиценз олгохгүй”, “Хайгуулын Х лиценз олгогдсон байх юм бол А буюу ашиглах лиценз олгохдоо уралдаант шалгаруулалтын аргаар шийдвэрлэнэ”, “Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн ордын 50 хүртэлх хувийг төр эзэмшинэ” гэж. “Хайгуулыг нь хийчихсэн газарт дахин лиценз олгосон байна” гэсэн өгүүлбэрийг өнөөдөр сонины хуудаснаас өдөр бүр харж болно. Уралдаант шалгаруулалт болоод тэр овогтой тэр тэндэхийн ордын лицензийг авлаа гэсэн мэдээ Орост гэхээс биш Монголд ер нь дуулдаж байгаагүй. Төр хувь эзэмшиж байгаа орд Монголд бий гээд тоолбол гарын арван хуруунаас илүү гарах уу? Хууль нь тийм, гууль нь ийм ажээ. Бид улсын төсвөөр хайгуул хийж нөөцийг нь тогтоосон ашигт малтмалын ордуудын албан ёсны жагсаалтыг өнөөдрөөс эхлэн та бүхэнд толилуулж байна. Энэ удаа алтны ордуудыг жагсаав. Цаашид нүүрс, зэс, төмөр, мөнгө, уран, цайр гэхчлэн бүхий л төрлөөрөө үргэлжилнэ. Нэр ус, хэмжээ дамжаа, он сар, зарцуулсан хөрөнгө, протокол тогтоолтойгоо. Баян Монголын хөрсөн доор хаана юу байгааг дэлгэлээ, харин аль нь хэний хармаанд байгааг, үзсэн харсан, дуулсан мэдсэн нь бичнэ, илчилнэ биз ээ.
Төв аймгийн Сүмбэр сумын нутаг дахь Хавчуу хэмээх газар алтны хайгуул, шинжилгээ хийж буй “Алтан Рио Минералс” TSX.V: AMO компани эхний өрөмдлөгийн үр дүнгээ хөрөнгө оруулагчдадаа танилцуулжээ. Хавчуу ордын лицензийг 100 хувь эзэмшдэг “Алтан Рио” хуучин “Бороо”-гийн алтны орд байсан газраас холгүй эхний өрөмдлөгийг явуулж, алтны өндөр агууламжтай болохыг (нэг метрт 11.49 гр/тн) тогтоосон байна. Тус компанийн гүйцэтгэх захирал Эван Жонес хөрөнгө оруулагчдад зориулсан мэдэгдэлдээ “Бороогийн ордтой геологийн бүтцээр адилхан газраас бид асар олон тонн алт гаргаж авч болохуйц алтны судал нээсэн. Манай шинжээчдийн багийнхан “Сентерра Гоулд” олборлолт явуулж байсан “Бороо”-гийн алтны ордоос ердөө 10 км-ийн зайтай Хавчуу алтны ордод хайгуул шинжилгээг амжилттай явууллаа" гэжээ.